Gjendja e mjedisit në Evropë, në vitin 2020: është i nevojshëm urgjentisht ndryshimi i drejtimit për të përballuar me sfidat e ndryshimit të klimës, parandalimin e degradimit dhe sigurimin e prosperitetit të ardhshëm.
Evropa nuk do t’i arrijë qëllimet e saja për vitin 2030, pa veprime urgjente gjatë 10 viteve të ardhshme për të zgjidhur shkallën alarmante të humbjes së biodiversitetit, ndikimin në rritje të ndryshimeve klimatike dhe konsumimin e tepruar të burimeve natyrore. Raporti i fundit i Agjencisë Evropiane të Mjedisit (EEA) lëshuar sot tregon se Evropa përballet me sfida mjedisore të një shkalle dhe urgjence të paparë. Raporti thotë, sidoqoftë, se ka arsye për të shpresuar, mes ndërgjegjësimit të rritur të publikut për nevojën për të ecur drejt një të ardhme të qëndrueshme, risi teknologjike, nisma në rritje të komunitetit dhe veprime të përforcuara të BE-së, siç është Marrëveshja e Gjelbër Evropiane.
Ndërsa politikat evropiane për mjedisin dhe klimën kanë ndihmuar në përmirësimin e mjedisit në dekadat e fundit, Evropa nuk po bën përparim të mjaftueshëm dhe perspektiva e mjedisit për dekadën e ardhshme nuk është pozitive, sipas “Mjedisit Evropian – Raporti për Gjendjen dhe Perspektivën e vitit 2020 (SOER 2020) ”.
SOER 2020 është një vlerësim gjithëpërfshirës mjedisor në Evropë. Ajo siguron një pasqyrë serioze se ku qëndron Evropa në përmbushjen e synimeve të saja të politikës për vitet 2020 dhe 2030, si dhe për qëllimet afatgjata të vitit 2050 dhe ambicien e lëvizjes drejt një të ardhme të qëndrueshme, me emetime me karbon të ulët. Raporti vëren se Europa tashmë ka bërë përparim të rëndësishëm në dy dekadat e fundit në drejtim të zbutjes së ndryshimit të klimës, duke zvogëluar emetimet e gazrave serë. Shenjat e përparimit janë gjithashtu të dukshme edhe në fusha të tjera, të tilla si trajtimi i ndotjes së ajrit dhe ujit dhe vendosja e politikave të reja për të trajtuar mbeturinat plastike, forcimi i përshtatjes ndaj ndryshimeve klimatike, si dhe bio-ekonomia dhe ajo cirkullare. Për më tepër, Iniciativa e Financimit të Qëndrueshëm i BE-së është e para e këtij lloji që adreson rolin e sektorit financiar në drejtimin e ndryshimit të nevojshëm drejt një të ardhme të qëndrueshme.
Thirrje urgjente për rritjen dhe përshpejtimin e ndryshimeve
Edhe pse këto arritje janë domethënëse, Evropa nuk do ta realizojë vizionin e saj për qëndrueshmëri dhe “cilësi të mirë të jetës, por në kufijtë e planetit”, nëse vazhdon të promovojë rritjen ekonomike dhe të përpiqet të menaxhojë ndikimet mjedisore dhe sferat sociale. Ky raport u bën thirrje vendeve evropiane, udhëheqësve dhe politikë-bërësve që të marrin përgjegjësi dhe ta shfrytëzojnë dekadën e ardhshme për të rritur dhe përshpejtuar në mënyrë radikale veprimet, për ta vendosur Evropën përsëri në rrugën e duhur për të përmbushur qëllimet e saja mjedisore afatmesme dhe afatgjata, si dhe politikat për të shmangur proceset e dëmtimit të pakthyeshëm dhe ndryshimet mjedisore.
Gama e tanishme e politikave dhe veprimtarive evropiane siguron bazën për përparimin e ardhshëm, por ato nuk janë të mjaftueshme. Evropa duhet t’i bëjë gjërat më mirë, të merret me sfida të caktuara ndryshe, dhe duhet ti rimendojë investimet e saj. Arritja e qëllimeve të Evropës do të kërkojë zbatim më të mirë dhe koordinim më të mirë midis politikave aktuale. Politikat gjithashtu do të kenë nevojë për veprim shtesë për të arritur një ndryshim thelbësor në sistemet kryesore të prodhimit dhe konsumit që mbështesin stilin e jetës tonë moderne, të tilla si ushqimi, energjia dhe lëvizshmëria, të cilat ende kanë ndikime të rëndësishme në mjedis.
Raporti thekson rëndësinë që qeveritë mund të bëjnë në kalimin drejt qëndrueshmërisë dhe nevojën për një mënyrë të ndryshme të të bërit të gjërave. Për shembull, Evropa duhet të marrë në konsideratë si të përdorë risitë dhe teknologjitë ekzistuese, si proceset e prodhimit mund të përmirësohen, si hulumtimi dhe zhvillimi mund të inkurajohen për qëndrueshmëri dhe si mund të stimulohen ndryshimet në modelet e konsumit dhe mënyra e jetesës.
Më në fund, arritja e një ndryshimi të tillë do të kërkojë investime në një të ardhme të qëndrueshme dhe ndalimin e përdorimit të fondeve publike për të subvencionuar aktivitete që ndikojnë negativisht në mjedis. Evropa do të përfitojë jashtëzakonisht nga një zhvendosje e tillë në përparësitë e investimeve, duke pasur parasysh mundësitë ekonomike dhe sociale që mund të krijojë. Në të njëjtën kohë, është thelbësore të dëgjoni shqetësimet e publikut dhe të ofroni mbështetje të gjerë për një ndryshim të tillë – tranzicioni i drejtë i shoqërisë.
“Raporti për gjendjen e mjedisit është koha në mënyrë të përkryer për të na dhënë momentum shtesë që na nevojitet ndërsa fillojmë një cikël të ri pesë-vjeçar në Komisionin Evropian dhe përgatitemi për të paraqitur Marrëveshjen e Gjelbër Evropiane. Gjatë pesë viteve të ardhshme ne do të krijojmë një axhendë me të vërtetë transformuese, duke prezantuar teknologji të reja të pastra, duke ndihmuar qytetarët të përshtaten me mundësi të reja pune në një industri në ndryshim, duke kaluar drejt sistemeve më të pastra dhe më efikase të lëvizjes dhe ushqimit dhe bujqësisë më të qëndrueshme. Do të ketë përfitime të shumta për Evropën dhe evropianët nëse e marrim këtë të drejtë, dhe ekonomia dhe planeti ynë do të jenë fituesit. Kjo është një sfidë urgjente globale dhe një mundësi unike për Evropën, “tha Frans Timmermans, nënkryetar ekzekutiv i Komisionit Evropian.
“Mjedisi i Evropës është në një pikë kthese. Ne kemi një dritare të ngushtë të mundësive në dekadën e ardhshme për të rritur masat e ruajtjes së natyrës, për të zvogëluar ndikimet e ndryshimit të klimës dhe për të zvogëluar rrënjësisht konsumin e burimeve natyrore. Vlerësimi ynë tregon se ndryshimet në rritje kanë rezultuar në progres në disa fusha, por jo gati mjaftueshëm sa duhet për të përmbushur qëllimet tona afatgjata. Tashmë kemi njohuritë, teknologjitë dhe mjetet që na duhen për t’i bërë sistemet kryesore të prodhimit dhe konsumit të qëndrueshëm, siç janë ushqimi, lëvizshmëria dhe energjia. Mirëqenia dhe prosperiteti ynë në të ardhmen varen nga ky ndryshim, si dhe nga aftësia jonë për të zbatuar aktivitete gjithëpërfshirëse për të mirën e shoqërisë, për të bërë ndryshime dhe për të krijuar një të ardhme më të mirë, “tha Drejtori Ekzekutiv i EEA Hans Bruynnaks.
Gjendja e mjedisit po përkeqësohet dhe perspektivat janë të përziera
Trendet e përgjithshme mjedisore në Evropë nuk janë përmirësuar pasi që u botua raporti i fundit i EEA-së për gjendjen e mjedisit në 2015. Vlerësimi vëren se ndërsa shumica e synimeve të vitit 2020 nuk do të arrihen, veçanërisht ato për biodiversitetin, ekziston ende një shans për të përmbushur qëllimet afatgjata të 2030 dhe 2050.
Evropa ka realizuar përfitime të konsiderueshme nga përdorimi efikas i burimeve dhe ekonomia cirkulare. Por tendencat e fundit tregojnë për ngadalësimin e progresit në fusha të tilla si reduktimii emetimeve të gazrave serë, emetimet industriale, prodhimi i mbeturinave, përmirësimi i efikasitetit të energjisë dhe pjesa e energjisë së rinovueshme. Duke parë përpara, shkalla aktuale e përparimit nuk do të jetë e mjaftueshme për të përmbushur objektivat e klimës dhe energjisë për vitin 2030 dhe 2050.
Mbrojtja dhe ruajtja e biodiversitetit dhe natyrës evropiane mbetet fusha më e madhe e progresit dekurajues. Nga 13 qëllimet specifike të politikave të përcaktuara për vitin 2020 në këtë fushë,me siguri vetëm dy mund të përmbushen: përcaktimi i zonave të mbrojtura detare dhe zonave të mbrojtura tokësore. Duke parë përpara deri drejt vitit 2030, nëse tendencat aktuale vazhdojnë, ato do të rezultojnë në përkeqësim të mëtejshëm të natyrës dhe në ndotje të vazhdueshme të ajrit, ujit dhe tokës.
Ndryshimi i klimës, ndikimet e ndotjes së ajrit dhe zhurmës në mjedis dhe shëndetin e njeriut janë gjithashtu shqetësuese. Ekspozimi i grimcave në ajër është përgjegjëse për rreth 400,000 vdekje të parakohshme në Evropë çdo vit, me një pjesë jo proporcionale në vendet e Evropës qendrore dhe lindore. Ekziston gjithashtu shqetësim në rritje për kimikatet e rrezikshme dhe rreziqet që ata paraqesin. Duke parë përpara, perspektivat për uljen e rreziqeve mjedisore për shëndetin do të përmirësohen vetëm me integrimin më të mirë të politikave mjedisore dhe shëndetësore.
TABELA 1. Trendet e kaluara, perspektivat dhe mundësitë për arritjen e qëllimeve të politikave
Trendi dhe projeksionet e emetimeve të gazrave serrë në BE-28, 1990-2050
MtCO2e:Miliona tonë ekuivalentë të CO2
Një e ardhme e qëndrueshme është akoma e mundur: ku të ndërmarrim aksion?
Arritja e një vizioni të qëndrueshmërisë dhe një niveli të ulët të emetimeve të karbonit në Evropë është ende e mundur. Raporti identifikon shtatë fushat kryesore ku ndërmerr veprime të guximshme për ta rikthyer Evropën në rrugën e duhur dhe për të arritur qëllimet dhe ambiciet e saj për 2030 dhe 2050.
Arritja e një vizioni të qëndrueshmërisë dhe një niveli të ulët të emetimeve të karbonit në Evropë është ende e mundur. Në Raport janë paraqitur shtatë fushat kryesore, ku nevojitet të ndërmirret një veprim i guximshëm për ta rikthyer Evropën në rrugën e duhur dhe për të arritur qëllimet dhe ambiciet e saj për vitin 2030 dhe 2050.
- Realizimi i potencialit të paplotësuar të politikave ekzistuese mjedisore. Zbatimi i plotë i politikave ekzistuese do ta çojë Evropën drejt arritjes së qëllimeve të saj mjedisore deri në vitin 2030.
2. Pranoni qëndrueshmërinë si kornizë të hartimit të politikave. Zhvillimi i kornizave afatgjata të politikave me qëllime detyruese – duke filluar nga sistemi i ushqimit, kimikateve dhe shfrytëzimit të tokës – do të stimulojë dhe drejtojë aktivitetet koherente në shumicën e fushave të shoqërisë.
3. Drejtimi i aktiviteteve ndërkombëtare drejt qëndrueshmërisë. BE duhet të përdorë ndikimin e saj diplomatik dhe ekonomik për të nxitur miratimin e marrëveshjeve ambicioze ndërkombëtare, në fusha të tilla si biodiversiteti dhe përdorimi i burimeve.
4. Promovimi i inovacioneve në të gjithë shoqërinë. Ndryshimi i trajektores aktuale do të varet shumë nga shfaqja dhe shpërndarja e formave të ndryshme të inovacioneve që mund të nxisin mënyra të reja të të menduarit dhe të jetuarit.
5. Rrisni investimet dhe riorientoni sektorine financave për të mbështetur projekte të qëndrueshme dhe aktivitete afariste. Kjo kërkon investim në të ardhmen, duke shfrytëzuar plotësisht fondet publike për të mbështetur inovacionet dhe zgjidhjet të bazuara në natyrën, furnizime të qëndrueshme dhe mbështetje për sektorët dhe rajonet që janë të prekura. Kjo, gjithashtu përfshin angazhimin e sektorit financiar në investime të qëndrueshme, duke zbatuar dhe hartuar Planin aksional të financimit të qëndrueshëm të BE-së.
6. Menaxhimi i rrezikut dhe sigurimi i një tranzicioni të drejtë shoqëror. Një tranzicion i suksesshëm në qëndrueshmëri do t’u kërkojë kompanive të njohin rreziqet, mundësitë dhe ndryshimet e mundshme dhe të krijojnë mënyra për t’i menaxhuar ato. BE dhe politikat kombëtare kanë një rol thelbësor për të bërë “tranzicione të drejta” për t’u siguruar se askush nuk do të lihet pas dore.
7. Përvetësoni më shumë njohuri dhe know-how. Kjo nënkupton një përqendrim shtesë në të kuptuarit e sistemeve që drejtojnë presione ndaj mjedisit jetësor, shtigjet drejt qëndrueshmërisë, nismat premtuese dhe barrierat për ndryshime. Nevojitet ndërtimi i mëtejshëm i kapaciteteve, investim në arsim dhe aftësi të reja për të menaxhuar në mënyrë efektive në botën që shpejtë po ndryshon.